Demokratik Okul Tahayyülleri
Demokratik Okul kavramıyla ilgili çok şey söylenebilir, çok şey yazılabilir. Öncelikle, Demokratik bir toplumun özellikleri özetle şöyle sıralanabilir:[i]
-Bireysel hak ve özgürlükler, yasalarla güvence altına alınmıştır.
-Bireyler, kişisel ve politik yaşamla ilgili tercihler yapabilirler.
-Bireyler, politik ve sosyal süreçlere en üst düzeyde katılabilirler.
-Demokratik yollarla seçilen hükümetin temel görevi, vatandaşların sosyal ve ekonomik güvenliğini sağlamaktır.
-Politik süreçlerle seçilen temsilciler, vatandaşlara hesap verebilirler.
-Demokratik kurumlar, vatandaşların bilgiye ulaşmasına ve bilgiyi paylaşmasına açıktır.
-Bireyler, kendilerini ifade etme, kişisel gelişim ve yaratıcılıklarını geliştirme fırsatlarına sahiptir.
Demokratik bir okulun özellikleri ise şöyledir:[ii]
-Farklı görüşlere değer vermek.
-Bireysel ve grup düzeyinde sorunların çözümüne odaklanmak.
-Farklı görüşleri, sorunları ve politikaları değerlendirmek için eleştirel düşünce ve analizlerden yararlanmak.
-Başkalarının refahı ve “genel iyi” için duyarlı olmak.
-Demokrasi değerlerini yaşamak ve bu değerlerin insan hayatında yol gösterici olmasını sağlamak.
-Sosyal bir kurum olarak okulun, örgüt yapısı bağlamında yaşamın demokratik yönünü desteklemesi ve sürdürmesidir
Bu anlamda demokratik okul yönetimi, öncelikle okul toplumunun unsurları olan öğretmenler, veliler, öğrenciler ve diğer çalışanları karar alma süreçlerine katan, öğretmen özerkliği konusunda hassas davranan, öğrencilerin akademik başarı hedefinin yanı sıra sosyal ve duygusal becerilerin de gelişmesini hedefe koyan, sportif ve sosyal etkinlikleri olanaklar ölçüsünde gerçekleştiren okul yönetimidir.
Türkiye Cumhuriyeti devletinin merkezi bürokratik yapısından dolayı, Milli Eğitim Bakanlığının merkezi yönetiminin aldığı kararların dışında çok önemli kararlar almamaktadır. Alınan diğer kararlarda da okul idaresi kendi başına karar almakta, öğretmenler, öğrenciler ve veliler karar süreçlerine katılmamaktadır.
Okul yönetimleri, rutin denetimlerden geçmektedir. Ayrıca okul-aile birliğinin yaptığı harcamalar denetleme kurulu tarafından denetlenmekte ve bu harcamalar panoda sergilenmektedir.
Okulda mevzuat açısından kurulan kurul ve komisyonlar demokratik bir şekilde belirlenmektedir. Öğretmenlerin bu kurul ve komisyonlara katılımının önünde herhangi bir engel yoktur. Öğretmenler, mevzuat çerçevesinde yapmak istedikleri etkinlikleri yapabilmektedir. Herhangi bir engel söz konusu değildir. Okul yönetimi, öğretmenlerin taleplerine duyarlıdır. Ayrıca okulumuzda Sosyal Etkinlikler Kurulu aracılığıyla öğretmenler gereken çalışmaları yapabilmektedir.
Veliler, okul aile birliği ve sınıf temsilcileri kurulu aracılığıyla okul kararlarına katılabilmektedir. Ancak öğrencilerin katılımı söz konusu değildir.
Okullerde demokratik bir yönetim anlayışının oluşmasını destekleyen faktörlerin başında;
-Okul müdürünün demokratik liderlik anlayışı sergilemesi.
-Sosyal Etkinlikler Kurulu aracılığıyla sosyal etkinliklerin yapılması, öğrencilerin sosyal ve duygusal becerilerinin açığa çıkarılması gelmektedir.
Okullarda demokratik bir yönetim anlayışının oluşmasını engelleyen faktörler ise;
-Milli Eğitim Bakanlığının, merkezi hiyerarşik yapısı nedeniyle, okul toplumunun hareket alanının daralması.
-TYMM öğretim programının, ‘Öğrenme yaşantıları’ bölümünün öğretmen özerkliğini zedeleyici içeriği.
-Devlet kitaplarının, ideolojik içeriğinin, Türkiye toplumunun sosyalojik yağpısını dikkate almadan hazırlanması.
Demokratik bir okul yönetimi , okul toplumunun unsurlarının her birinin okula aidiyet duygusunu arttırarak okul iklimine katkı sağlayabilir. Ayrıca demokratik bir okul ikliminde, öğretmen özerkliği de sağlanacağı için öğretmenler okula aidiyet duygusuyla birlikte daha fazla motive olur.
Demokratik okul yönetiminde, zümre öğretmenlerinin dayanışması ve işbirliği, öğrencilerin tümünün başarısına katkı sağlar. Ayrıca sosyal etkinliklerin birlikte planlanması azami verimliğini sağlayıcı bir unsurdur.
Demokratik bir okul yönetimi için
-Öncelikle demokratik okul liderliği anlayışına sahip bir okul müdürü ve müdür yardımcıları gereklidir.
-Okuldaki bütün kurul ve komisyonlara katılımın önünde herhangi bir engel olmamalıdır.
-Öğretmen özerkliği gözetilmeli, öğretmenin sınıf yönetimine müdahale edilmemelidir.
-Veliler ve öğrenciler okul yönetimine katılmalı, alınacak bütün kararlarda görüşleri alınmalıdır.
-Okul, eğitim alanındaki gelişmeleri takip etmeli, bütün öğretmen ve yöneticiler alandaki gelişmeleri içselleştirerek okula uyarlamalıdır.
[i] Mehmet Şişman. Demokratik Bir Okul Kültürü İçin Yeterlilikler Çerçevesi
[ii] A.g.e.s.173