Okuduğunu Anlama Becerisi
Türkçe öğretiminin temel amaçlarından biri öğrencilere görüp izlediklerini, dinlediklerini, okuduklarını tam ve doğru olarak anlama becerisi kazandırabilmektir.
PISA ve TIMMS sonuçlarına bakıldığında okuma becerileri alanında OECD ülkeleri ortalamasının gerisinde olduğumuz görülecektir. Bu nedenle çocuklarımıza kazandırılması gereken en önemli becerinin okuduğunu anlama becerisi olduğu tartışılmazdır.
Okuma eylemi; yazılı, görsel ve elektronik metinler üzerinde dikkat, algılama, hatırlama, anlamlandırma, yorumlama, sentezleme, değerlendirme ve çözümleme gibi zihinsel işlemlerin bir arada gerçekleştiği bir dil becerisi olarak tanımlanabilmektedir.
Okuma; öğrenme için başvurulan temel bir strateji olduğundan eğitimin her aşamasında geliştirilmesi gereken bir beceridir. Amacı öğrenme olan okuma etkinliğinde esas nokta, seslendirmekten ziyade anlamlandırmak olmalıdır. Çünkü okumada esas olan anlamadır. Bir anlam kurma süreci olan okuma, kelimeleri sadece gözle takip etme ve seslendirme değildir. Okuduğunu anlama yazarın vermek istediği mesajı çözümleyip metinde ifade edilenleri kendi anlam süzgecinden geçirerek yorumlamaktır. Başka bir deyişle okuduğunu anlama, bir metni bütün olarak algılama, yorumlama ve eleştirmedir.
Okuduğunu anlama, ön bilgilerini kullanarak metinde verilmek istenilen iletiyi çözmek ve bunlara anlam yüklemektir. Okuyucu kelimeyi seslendirerek önce yazılı kodu çözmekte ve hemen ardından seslendirdiği kelimeyi zihinde anlamlandırmaktadır.
Türkçe öğretiminde okuma etkinlikleri; akıcı okuma, söz varlığını zenginleştirme, anlam kurma, eleştirel okuma, görsel okuma, okuma alışkanlığı kazanma gibi birtakım boyutlar içermektedir. Okuma çalışmaları, anlamaya yönelik etkinliklerle desteklenmediği takdirde, istenilen düzeyde öğrenme gerçekleşmez. Bireyin yaşam boyu gereksinim duyacağı bir beceri olan okumanın geliştirilmesi, okuduğunu anlama stratejilerinin kazandırılmasıyla mümkündür. Ön bilgileri kullanma, beyin fırtınası yapma, özetleme, not alma, eleştirme, analiz ve sentez yapma gibi okuma öncesi, okuma sırası ve okuma sonrası uygulanan stratejiler, okuduğunu anlamlandırma sürecinde oldukça önemlidir.
Okuma öncesi kullanılan okuduğunu anlama stratejileri;
-Amaç belirleme,
-Göz gezdirme,
-Ön bilgileri harekete geçirme,
-Tahmin etme,
-Güdüleme,
-Görsel yorumlama,
-Sorular belirleme.
Okuma sırasında kullanılan okuduğunu anlama stratejileri;
-Akıcı okuma,
-Not alma,
-Anlamayı kontrol etme,
-Canlandırma/drama,
-Kelime anlamını bulma,
-Altını çizme/işaretleme,
-Tahmin etme/zihinde canlandırma,
-Sesli-sessiz okuma,
Tekrar okuma,
-Günlük hayatla ilişkilendirme,
-Okuma hızını belirleme,
-Sorular sorma/sorulara yanıt arama.
Okuma sonrasında kullanılan okuduğunu anlama stratejileri;
-Özetleme,
-Çözümleme/değerlendirme,
-Ana fikir, yardımcı fikir tespit etme,
-Görselleştirme,
-Soru-cevap,
-Analiz-sentez yapma,
-Drama,
-Okuduklarını paylaşma/tartışma.
Sınıf öğretmenleri, Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenlerinin, okuduğunu anlama stratejilerini okuma eyleminin her aşamasında kullanmaları oldukça önemli ve hayatidir.
Kaynaklar
Elif AKTAŞ. Bora BAYRAM (Türkçe Öğretiminde Okuduğunu Anlama Stratejilerinin Kullanımı Üzerine Bir İnceleme.